تحقیق فراگیربودن مسئله شر

اشاره:
فراگیربودن مسئله شر در دین­های ایران باستان نشان­دهنده­ی این است که در مسالک و مذاهب و نحله­های وابسته به ایران باستان، زردشتی، مهرپرستی، مانویت و زروانی و گنوسی بن­مایه­ی اعتقادی مشترکی وجود داشته است. در ترجمه­ی حاضر، مسئله­ی ثنویت در دین زردشتی با مقایسه بین صفات شر و خیر که هر دو با بسامد بسیار گسترده­ای در زبان­های اوستایی، فارسی باستان و پهلوی به کار رفته بررسی شده است. راه حلی کلی دین زردشتی برای مسئله شر این است که دو مینوی شر و خیر از ازل و بیرون از این جهان وجود داشته است؛ نیروی شر به سبب گزینش نادرست، شر گردید و خیر به دلیل گزینش درست، خیر شد.
قدرت خیر و شر در جهان غیرمادی مساوی است؛ اما در جهان مادی، شر می­تواند خود را وارد گیتی کند و آن را آلوده و آشفته گرداند. در مقابل، نیروهای خیر عامل شکوفایی و حامی زندگی، و در پی عقیم­کردن عمل نیروهای شر در جهان مادی است.
در دین زردشتی نیروهای مضر تنها به نیروهای اهریمنی اختصاص ندارد، بلکه در آفرینش اهوره­مزدا نیز موجودات پلیدی مانند خرفَستران وجود دارد. دنیای شر شامل دیوان و انگره­مینو است که در تاریکی زندگی می­کند. نویسنده در پایان به این نتیجه می­رسد که شر در مظاهر مختلف خود تقریباً مشغله ذهنی دائمی در کیش زردشتی، و نیرویی غیرمادی فراتر از خلقت در آیین­های رمزآمیز مهرپرستی بوده و بالطبع تأثیرات خویش را در آیین زروانی گذاشته است.
 در دین زردشتی، که بسیار ثنوی است، بر ضرورت شر تأکید شده و تصادفی نیست که اهریمن یکی از نمونه­های اصلی نیروی دشمن است. شر در دنیای دینی ایران باستان، یک حقیقت و یک حالت وجود است و این امر نه تنها در آیین به اصطلاح زردشتی راست کیش یا سنتی، که در آیین­های زروانی و دیگر مذاهب رازآمیز و گرایش‌های گنوسی مخربوط بدان، به ویژه مهرپرستی و مانویت نیز هویدا است. بنابراین، مسئله شر امری فراگیر بوده و راه­ِحل­های آن هم شکل­های مختلف به خود گرفته؛ یعنی به اندازه­ی تصوراتی که از این مفهوم در تاریخ ایران باستان وجود داشته، راه­حل­هایی هم پدید آمده است. قدیمی­ترین راه­حل­ها گویا به زردشت متعلق بود که مبنای تمام تفاسیر بعدی شد. اساسی­ترین و بارزترین ویژگی اندیشه زردشت، برداشت خاص او از ثنویت بود که در آن، شر امری فراگیر بود. در هفده فصل یسنا که پنج­گاهان را تشکیل می­دهد، دائماً به شر اشاره می­شود و نیز به این­که باید با آن جنگید و آن را نابود کرد. زبان گاهانی به ویژه برای بیان مظاهر گوناگون اخلاقی، جسمانی و آیینی شر غنی است. صفت اَکَ به معنای بد بیشتر در مقابل وُهو به معنای نیک و گاهی در یک معنی مطلق به کار می­رود (مثلاً یسنای 30، بند 3 وَهیواَکِم چَ «بهترین و بدترین». وَهیه  «بهتر» که شکل تفضیلی وهو است، هر چند که نمی­توان استفاده از این صفت را به جای اسمی که در جمله مستتر است نادیده گرفت؛ (رجوع کنید، کلنز، 1987 و صفحه 258 نسخه 6؛ کلنز و پیرار، ا، صفحه 27 که نتیجه­گیری­های آن البته قانع­کننده نیست)....