تحقیق امام مهدى(عج) در قرآن، سنت و تاريخ

الحمدلله رب العالمين و الصلوة و السلام على اشرف الأَنبياء المرسلين سيدنا و نبينا ابى‏القاسم محمدصلى الله عليه وآله و على اهل بيته‏ عليهم السلام الطيبين الطاهرين المعصومين و من اهتدى بهداه الى يوم الدين.
مطالبى را كه تهيه كرده‏ام به صورت فشرده، خيلى مختصر و فهرست وار عرض مى‏كنم. اگر فايده‏اى در اين مطالب باشد، همان مختصر و فهرست كافى است.

مطلع بحث
«وَ لَقَدْ كَتَبْنا فِى الزَّبورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُها عِبَادِىَ الصَّلِحُونَ، إِنَّ فى‏ هَذا لَبَلغاً لِّقَوْمٍ عَبِدينَ وَ مآ أَرْسَلْنَكَ إِلاَّ رَحْمَةً لِّلْعَلَمِينَ.»(75)
سوره انبيا مكى است؛ خداوند و پيامبرصلى الله عليه وآله آينده اسلام را تبيين كرده‏اند و حال آن كه هنوز اسلام نو پا بود.
سخن ما به صورت فشرده درباره حضرت مهدى(عج) حول سه محور است: قرآن، سنت و تاريخ.
امام مهدى (عج) در قرآن كريم
اين مسئله در قرآن تحت سه عنوان مطرح است:

عنوان اوّل
يكى مسأله «وراثت ارض» است كه در آيه مذكور با دقايق و لطايفى مطرح شده است؛ مانند مسأله كتابت و وراثت آن هم وراثت ارض. خداوند مى‏فرمايد: «....وَ كُنَّا نَحْنُ الْورِثِينَ.»(76) در حقيقت عاقبت جهان به دست افراد صالح مى‏افتد. در واقع اين اشاره به همان عقيده‏اى است كه در بين مسلمان‏ها رواج دارد مبنى بر اين‏كه در آخرالزمان و در پايان جهان و قبل از قيامت، حضرت ظهور مى‏كند. از اين كلام كه «عباد صالح وارث هستند»، در مى‏يابيم عابدين بايد خودشان را آماده، و اين برنامه را تهيه كنند. اين برنامه همان برنامه پيغمبر(ص) است: «وَ مَآ اَرْسَلْنكَ إلَّا رَحْمَةً لِّلْعَلَمِينَ.»(77) همان برنامه جهانى است. پيغمبر (ص) براى جهان رحمت بود؛ ولى اين مأموريت به دست مهدى(عج) و اصحاب صالحش انجام مى‏گيرد. در اين زمينه مرحوم طبرسى روايتى نقل كرده است. عن ابوجعفرعليه السلام: «هُمْ اصحابُ المهدى(عج)(78)».

عنوان دوّم
عنوان دوم، غلبه دين است بر همه اديان كه تاكنون محقق نشده است. درست است از لحاظ علمى حجت و برهان اسلام قوى‏تر است؛ اما بالاخره نه آن رحمة للعالمين محقق شده نه تسلط و غلبه آشكار و ملموس دين بر همه اديان. در اين‏جا، سه آيه به يك مضمون آمده است:
«هُو الّذى أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى‏ وَ دِينِ الْحَقِّ لِيُظْهِرَهُ‏و عَلَى الدِّينِ كُلِّهِ وَلَوْ كَرِهَ الْمُشْرِكُونَ.»(79)

عنوان سوم
عنوان سوم، «استخلاف» است. خدا وعده كرده است:

آيه دوم
«وَعَدَاللَّهُ الَّذِينَ، امَنُوا مِنكُمْ وَ عَمِلُواْ الصَّلِحَتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فىِ الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِى ارْتَضَى‏ لَهُمْ...»(80)
اين آيه اشاره به يك حقيقتى است كه تا حالامحقق نشده است. اگر فرض مى‏كرديم هيچ روايتى نداشتيم و ما بوديم و اين آيات، جاى اين سخن بود كه استخلاف تا حالا محقق نشده است و چون وعده خدا است، بى‏ترديد تحقق مى‏يابد. وقتى خدا وعده كرده است اين دين را به دست عباد صالح خودش در سراسر جهان نشر بدهد، عاقبت انجام خواهد شد. كلمات استخلاف وارثين اشاره به مسأله حكومت هم دارد. استخلاف يعنى همين عباد صالح خدا خليفه بشوند براى خدا در روى زمين. هر دو آيه ارض دارد؛ يعنى كل زمين. البته كلمه «مهدى(عج)» با اين لفظ در قرآن نيامده، اما در روايات آمده است و بيش‏تر به امامت و رهبرى آن حضرت اشاره دارد. ما نمى‏دانيم نحوه حكومت آن حضرت چگونه است. شايد اين‏گونه باشد كه آن حضرت رهبر جهان به شمار آيد و كشورها و حكومت‏هاى صالح ديگر هم وجود داشته باشند. اين‏ها باهم منافات ندارد؛ همه حكومت‏هاى ديگر صالح هستند و از آن حضرت دستور مى‏گيرند ...